سایه‌ روشن اعزام نیروی‌ کار به خارج

یکی از برنامه‌هایی که در صورت فراهم شدن بسترهایش می‌تواند تا حدودی به حل وضعیت نابسامان اشتغال در کشور کمک کند، موضوع «اعزام نیروی کار به‌ خارج از کشور» است. مقوله‌ای که طی سال‌های اخیر و با توجه به افزایش معنادار نرخ بیکاری در کشور و برنامه‌ریزی‌های شکل گرفته از سوی وزارت کار و امور اجتماعی جهت اعزام نیروی کار مازاد به خارج از کشور، اهمیت بیشتری یافته است.سئوالی که در این بین مطرح می شود این است که این اعزام نیروی کار به خارج، برای اقتصاد کشور یک تهدید است یا یک فرصت؟ برای پاسخ به این سئوال باید گفت به هر صورت برای هر یک از این نیروهای کار، در داخل کشور هزینه هایی شده است و اگر این نیروی کار تحصیل کرده نیز باشد که هزینه های بیشتری نیز برای کشور به همراه داشته است. بنابراین اگر از جنبه سرمایه ای به قضیه اعزام نیروی کار به خارج نگاه کنیم قطعاً خروج سرمایه از کشور یک تهدید برای اقتصاد محسوب می شود. اما هنگامی که در کوتاه مدت هیچ افق روشنی در اقتصاد کشور دیده نمی شود که بتوان امید استفاده از این سرمایه ها را داشت باید گفت اعزام نیروی کار به خارج، بهترین نوع استفاده از این سرمایه ها است. از طرفی اعزام نیروی کار به خارج از کشور به شرط بازگشت حتی به صورت یک بار در سال، می تواند سالانه ارزآوری برای کشور به همراه داشته باشد و این خود یک فرصت محسوب می شود. البته بر سر راه اعزام نیروی کار به خارج از کشور موانعی نیز وجود دارد و این کار به این سادگی ها قابل انجام نیست. اکثر نیروی های کار در کشور ما تنها دارای مدرک دانشگاهی می باشند و فاقد هر گونه مدرک و تخصص دیگری هستند. در صورتی که در کنار مدرک دانشگاهی، نیروهای اعزامی باید به عنوان مثال زبان کشور پذیرنده یا لااقل زبان انگلیسی را جهت برقراری ارتباط و مراودات اجتماعی بلد باشند. همچنین برخی روحیات ما ایرانی‌ ها باعث شده مثلاً در کشورهای حوزه خلیج فارس برخی نیروهای ایرانی را پس بزنند و در عوض با نیروهای فیلیپینی و چینی کار کنند. چرا که آنها هر کاری که بگویند انجام می‌ دهند اما نیروی کار ایرانی این گونه نیست.همچنین در هفته گذشته هیاتی از کشور کرواسی برای رایزنی در خصوص جذب نیروی انسانی به کشور سفر کرد و نمایندگان و اعضای انجمن کارفرمایی کرواسی در نشستی که در تهران با معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی داشند، از اعزام نیرو به این کشور استقبال کردند.

تعاملی بین دانشگاه و بازار کار نداریم
«پوراندخت نیرومند» کارشناس اقتصادی در این  خصوص  گفت: دانش، مهارت و بینش دانشجویان متناسب با بازار کار نیست و اساتید و بدنه دانشگاه ها، شناختی از بازار کار ندارند.وی تصریح کرد: متاسفانه بودجه ای که به دانشگاه ها اختصاص می یابد مبتنی بر عملکرد آنها نیست و تنها مطابق روال سال های گذشته پرداخت می شود.نیرومند افزود: دانشگاه های ما بدنبال تئوری گرایی هستند و واحدهای عملی در آنها کمرنگ شده و نظارتی هم بر این مسائل وجود ندارد؛ در حالی که باید کارورزی و کارآموزی پررنگ شود.این کارشناس توصیه کرد که آئین نامه ارتقای هیات علمی از ارائه مقاله به توسعه تکنولوژی بنگاه ها و هدایت فارغ التحصیلان و دانشجویان به بازار کار و دریافت آموزش های لازم به آنها تغییر کند.نیرومند اظهارداشت: باید تحلیلی از بازار کار کشور و نیازهای آن داشته باشیم و سپس سرفصل های درسی متناسب با آن به روز شوند.وی افزود: دولت می تواند ارائه مشوق به بنگاه ها را مشروط به تعامل با دانشگاه ها قرار دهد.این کارشناس حوزه اشتغال گفت: نحوه تربیت افراد، سیاست های اقتصادی ناهماهنگ و بسیاری عوامل دیگر نیز بر افزایش نرخ بیکاری در کشور تاثیر دارد.نیرومند درباره تمایل نیروی انسانی برای کار در خارج از کشور، گفت: در اکثر نقاط دنیا، میل به اشتغال در خارج از کشور در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی به طور میانگین بالای 70 درصد است.وی افزود: این میل در آمریکای شمالی و آسیای شرقی به طور میانگین 69 درصد، در منطقه اوراسیا و اروپا 70 درصد، در خاورمیانه و اقیانوسیه حدود 75 درصد و در آفریقا و آمریکای جنوبی به ترتیب 93 و 81 درصد است.این کارشناس حوزه کار در خصوص اعزام نیرو گفت: معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان سفیر کار وظیفه معرفی نیروی کار به کشورهای متقاضی را برعهده دارد.وی تاکید کرد: این معاونت می تواند با سیاستگزاری مناسب و هوشمند مانع مهاجرت افراد و دانش آموختگان شود چرا که زیرساخت های لازم در این زمینه نیز وجود دارد.این کارشناس اقتصادی با اشاره به علاقه افراد به تحصیل در رشته های فنی و مهندسی گفت: برخلاف دیگر کشورها که افراد تمایلی به این رشته ندارند، اقبال دانشجویان ما به این سمت زیاد است و این امر فرصتی را فراهم کرده است.به گفته وی، بر اساس اعلام بانک جهانی بیش از 250 میلیون نفر از جمعیت کره زمین مهاجر هستند و بیشتر این مهاجران وجوه نقدی و غیرنقدی به کشور و خانواده خود ارسال می کنند و نزدیک به 700 میلیون خانواده از مزایای وجوه ارسالی مهاجران بهره مند می شوند.نیرومند افزود: در سال 2017 حجم وجوه ارسالی مهاجران 585 میلیارد دلار بوده که 429 میلیارد دلار از این وجوه به کشورهای در حال توسعه ارسال شده است.به هر صورت ملاحظه می گردد که این راهکار نیز خود با اما و اگرهایی همراه است و برای اجرایی شدن آن باید راه درازی را پیمود. امید است که هر چه زودتر رونق به اقتصاد کشورمان باز گردد و در یک دهه آینده دیگر نیازمند این گونه راهکارها برای برون رفت از معضل بیکاری نباشیم.