یادداشت

• والدین با دیدن چه علائمی به احتمال اعتیاد فرزندانشان شک کنند؟

گوهریسنا انزانی، متخصص روانشناسی

اعتیاد مشکل اجتماعی و پدیده مخربی است که باارزش‌ترین سرمایه کشور یعنی نوجوانان و جوانان را به نابودی می‌کشاند، در حال حاضر سوء مصرف موادمخدر میان جوانان و نوجوانان یکی از معضلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی جهان امروز به شمار می‌رود، به طوری که طبق آمارهای پزشکی قانونی طی سال‌های ۸۸ تا ۹۰ مرگ ناشی از مصرف مواد مخدر دومین عامل مرگ غیرطبیعی بوده است. همچنین براساس گزارش معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی، حدود چهار درصد معتادان مصرف خود را از ۱۵ تا ۱۹ سالگی آغاز کرده‌اند.کمبود امکانات آموزشی، فرهنگی، تفریحی می‌تواند عاملی در افزایش میزان رشد و بروز مصرف مواد مخدر در سال‌های آتی باشد.از دیدگاه اکثر پژوهشگران، مهمترین عواملی که نوجوانان را به سمت اعتیاد هدایت می‌کند احساس ناامنی، فشار، آشفتگی، حقارت، طردشدگی و تعارضات با والدین است.سرقت، قتل، فحشا، خشونت، بیکاری، کاهش وزن، سوء تغذیه، اختلالات کبدی، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های تنفسی، شیوع عفونت‌هایی مانند ایدز، ناتوانی‌های جنسی، آسیب‌های عضلانی، اختلالات خواب، افسردگی، پرخاشگری، مشکلات شدید تحصیلی، اختلالات روانی شدید مانند بدبینی، خودکشی و از بین رفتن مکانیسم خانواده از معضلات و مشکلات اصلی اعتیاد میان نوجوانان به شمار می‌رود.سوء مصرف مواد مخدر در دوران نوجوانی به عوامل متعددی مانند تلاش برای کسب هویت فردی و اجتماعی، لذت جویی، نداشتن اعتماد به نفس و کسب مهارت‌های اجتماعی نوجوانان بستگی دارد، و باید دقت کرد که میان خودکنترلی و رفتارهای مخاطره آمیز رابطه مستقیمی وجود دارد.رفتارهای مخاطره آمیز در برخی نوجوانان از طریق ویژگی‌های فردی مانند ناتوانی در تعویق انداختن لذت‌ها، عدم تحمل محرومیت و تمایل به رفتارهای مخاطره آمیز مشهود است و خودکنترلی به تنهایی عامل پیشگیری کننده بسیار قوی برای مصرف مشروبات الکلی، استعمال سیگار و سو مصرف مواد به شمار می‌رود، لذا افراد با خودکنترلی کم تمایل زیادی برای تجربه این هیجانات، بدون توجه به عواقب طولانی مدت آن دارند.عوامل موثر در گرایش نوجوانان به سو مصرف مواد وابسته به عوامل اجتماعی، خانوادگی، فردی و روانی است، در دسترس بودن مواد مخدر، دوستان معتاد، طردشدگی از سوی خانواده و معلمان، تقلید، کمبود امکانات تفریحی، عدم آشنایی با پیامدهای رفتاری و بیکاری از عوامل اجتماعی علت گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر به شمار می‌رود، حال آنکه مصرف مواد توسط والدین، عدم نظارت دقیق والدین، عدم اطلاع و آگاهی والدین از مهارت‌های فرزندپروری، مقایسه و تحقیر کردن فرزندان، عدم ارضاء نیازهای والدین در فضای خانواده، اختلافات والدین، عدم درک دوران بلوغ و آگاهی پایین والدین در رابطه با بلوغ، طلاق و اختلالات روانی والدین از عوامل موثر خانوادگی  در این رابطه است.چنانچه والدین علائمی مانند تغییر ساعت خواب و بیداری، کابوس‌های شبانه، گوشه‌گیری، دوستی‌های مشکوک، تغییر خلق‌وخو، پنهان‌کاری، کاهش یا افزایش وزن ناگهانی، بی‌توجهی به ظاهر، فرار از مسئولیت، خشم و پرخاشگری، قانون‌شکنی، تغییر عادات غذایی، بی‌توجهی به مسائل نظافتی، گشادی یا تنگی مردمک چشم، قرمزی چشم و ... را در فرزندانشان مشاهده کردند سریعاً به روانشناس متخصص مراجعه کنند.