نگاه روز

۳ اثر اقتصادی موضع جدید ایران در برجام

حسین سلاح‌ورزی
اثر اقدامات اخیر دولت ایران در تقابل با نقض برجام، بدعهدی و نهایتا خروج آمریکا را که در سخنان آقای روحانی، رئیس جمهور در جلسه هیات دولت مطرح شد از سه زاویه می‌توان مورد بررسی قرار داد:
اول:تاثیر بر تجارت خارجی. ناکارآمدی تجارت خارجی ایران پس از خروج آمریکا از برجام ناشی از ترس شرکت‌های خارجی از عکس‌العمل ایالات متحده بوده است .این نیرو کماکان به قوت خود باقی است و بعید به نظر می‌رسد سطح فعلی اقدامات تقابلی ایران هیچ یک از شرکای سیاسی ما را در برجام وادار به اقدامات پرهزینه‌ای کند که برای تغییر رفتار شرکت‌ها مورد نیاز است.
به عبارت دیگر اگر قصد داشتند در برابر چنین اقدام ملایمی نسبت به تغییر رفتار اقدام نمایند، اصولا منتظر این اقدام هم نمی‌شدند و با اولین اعتراض‌های ایران نسبت به اصلاح الگوی رفتار با ایران اقدام می‌کردند.
ضمنا بعید است در آینده کوتاه‌مدت در تقابل با این رفتار، اروپا و به طریق اولی چین یا روسیه دست به اقدام تقابلی جدی بزنند.لذا وضع تجارت خارجی در کوتاه‌مدت مانند قبل باقی می‌ماند.
دوم:تاثیر بر نااطمینانی که عمدتا ناشی از تنش میان ایران و آمریکاست. اقدام ایران هیچ تغییر معناداری در آرایش نیروهای راهبردی ایجاد نکرده و در نتیجه سطح تنش و نااطمینانی هم تغییر اساسی نمی‌کند، اما به هر حال این اقدام دستمایه برخی لفاظی‌های متقابل خواهد بود که نگرانی بازار را اندکی بیشتر می‌کند.
سوم: تاثیر بر الگوی حکمرانی اقتصادی دولت. اگر بخواهیم به تجربه یک دهه اخیر استناد کنیم، هر اندازه تنش خارجی بیشتر شده احتمال بروز رفتارهای تکانشی دولت در حوزه اقتصاد هم بیشتر شده.لذا قاعدتا این افزایش تنش هم در حد خود باید منجر به افزایش حرکت‌های تکانشی در حکمرانی اقتصادی کشور شود.
جمع‌بندی اینکه این رویداد تازه قطعا بدترین سناریویی نبود که می‌توانست برای اقتصاد ایران اتفاق بیفتد و در مجموع جزو سناریوهای ملایم و با تخریب محدود محسوب می‌شود، اما طبیعتا نسبت به روزهای قبل باید انتظار شرایط بدتری را داشته باشیم، مگر اینکه دولت از اشتباهات قبلی درس گرفته و الگوی حکمرانی اقتصادی را به نفع ثبات و بهره‌وری اصلاح کند.در این صورت نه فقط به صورت مستقیم از اثر مثبت ارتقای کیفیت حکمرانی بهره‌مند می‌شویم، بلکه این تغییر مثبت، سطح نااطمینانی را نیز کاهش خواهد داد.