عواقب زیست محیطی غفلت ازساختمانهای پایدار

به گزارش مواجهه اقتصادی ؛ تنها یک نمونه از بی توجهی به مقررات ساخت وساز که مرتبط با الزامات زیست محیطی است، سبب شده که سالانه حدود ۵ میلیارد دلارانرژی در ساختمان‌های کشورمان هدر رود. این در حالی است که رعایت و بازنگری در قوانین مربوط به طراحی ساختمانها و نظارت بر اجرای قوانین موجود، می تواند سبب جلوگیری از هدررفت انرژی در ساختمانها و از جمله کاهش آلودگی هوا شود. جالب است بدانیم که بر خلاف تصور عمده مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به واسطه آلودگی در محیط های بسته و داخل ساختمانها رخ می دهد و نه فضای آزاد.
در واقع می توان گفت پاره ای ازمسائل مختلف شامل نادیده گرفتن مقررات ملی ساختمان، به کارگیری مصالح غیراستاندارد درساختمانها و سودجویی ارگانهای فرادستی از محل تخلفات ساختمانی و... سبب شده است ساختمانها به محلی برای انتشار آلودگی هوا مبدل شوند.
نقش ساختمان ها در بروز بیماری‌های ریوی خطرناک
منوچهر شیبانی اصل، مدیر کل اسبق دفتر توسعه مهندسی ساختمان وزارت راه و شهرسازی در گفت و گو با  مواجهه اقتصادی  با بیان اینکه تاثیر ساختمان ها در ایجاد آلودگی هوا را می توان در سه سرفصل نقش شهرسازی، تاثیر عملیات ساختمانی و نقش ساختمان ها در زمان بهره برداری بررسی کرد، می گوید: در حوزه شهرسازی، نادرستی یا عدم رعایت برنامه ریزی شهری مانند تامین نکردن یا حذف مسیر صحیح حرکت و جابجایی هوا، جانمایی نامناسب ساختمان ها و تغییر کاربری فضای سبز، تراکم فروشی، افزایش بی رویه جمعیت شهرها، از بین بردن باغ ها و تبدیل آن ها به ساختمان و نهایتا تجاوز از ظرفیت های بارگذاری محل و منطقه و شهر عامل تاثیرگذار عمده در آلودگی هواست.
او تاکید می کند: بی تردید آمایش سرزمین و برنامه ریزی و طراحی اصولی شهر، رعایت دقیق ضوابط شهرسازی، تعهد به حفظ محیط زیست و خودداری از هجوم به طبیعت برای ویلاسازی، رعایت حریم ارتفاعات، گسترش فضای سبز و... نه تنها  در کاهش آلودگی هوا موثر است، بلکه اساسا می تواند کیفیت زندگی در فضاهای پر تزاید و آلوده شهری را افزایش دهد.
عضو اسبق هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران می گوید: بحث دیگر تاثیر ساختمان ها در آلودگی هوا، در زمان ساخت و احداث بناها یا در کارگاه های ساختمانی است. انواع ماشین آلات ساختمانی، خاکبرداری ها و خاکریزی ها، گودبرداری ها، عملیات تخریب، سوزاندن مصالح، یا استفاده از برخی مصالح مانند قیر در عملیات ساختمانی در آلودگی هوا موثر است.
به باور شیبانی بررسی های دقیق در آمایش سرزمین، برنامه ریزی و طراحی شهر و روستا، کارخانجات و نحوه استفاده از زمین و برقراری ترتیبات علمی مناسب در این حوزه،رعایت دقیق ضوابط و قوانین این حوزه به خصوص ضوابط شهرسازی و مقررات ملی ساختمان و توجه به حفظ محیط زیست در زمان طراحی ساختمان ها به ویژه معماری ازجمله مهترین راهکارها برای حل این معضل است.
همچنین به گفته وی حذف قوانین آسیب زا در این حوزه از جمله مجازات های منجر به جرائم نقدی بدون اصلاح و تغییر عوامل آلودگی زا، برقراری ترتیبات جدی و قاطع در اعمال قوانین و مقررات به دور از هرگونه تعارف و مماشات و توسعه آموزش های ضروری از جمله در سطح همگانی و نیزدر سطوح تخصصی برای دست اندرکاران،ازدیگر عناصرمهم برای کاهش آلاینده های زیست محیطی درساختمانهاست.
 
پالایش هوای داخل منازل و نقش مقررات ساختمان
از سوی دیگر محسن بهرام غفاری پایه گذار مقررات ملی ساختمان در گفت و گو با  مواجهه اقتصادی   با اشاره به اینکه مقررات ملی ساختمان  از چند وجه به پاک کردن هوای مورد تنفس در داخل ساختمان کمک می کند می گوید: در ابتدا باید گفت که اساسا مقررات ملی ساختمان با وضع مقرراتی که به کاهش آلاینده های هوا در محیط زیست کمک می کند مانند ضوابطی که به مصرف کمتر انرژی در ساختمان های مسکونی و اداری منجر می شود در مورد ملاحظات زیست محیطی در ساختمانها کارآمد است.
او تاکید می کند: این کاهش مصرف انرژی های فسیلی برای گرمایش و سرمایش ساختمان و پخت غذا که موضوع مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان است و جایگزین کردن آن با انرژی های پاک تر کمک زیادی به جریان هوای پاک می کند و همچنین کاهش مصرف انرژی های الکتریکی در ساختمان موجب کاهش مصرف سوخت های فسیلی در نیروگاه های سیکل ترکیبی می شود که در نتیجه به پالایش هوا کمک می کند.
رییس پیشین سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران ادامه می دهد: همچنین ضوابط مربوط به حفاظت ساختمان ها در برابر حریق که کاربرد مصالح سوزا که در اثر احتراق آن ها گاز های سمی و مضر متصاعد می شود، یا ضوابط مربوط به مصالح ساختمانی در مباحث پنجم و همچنین ضوابط مربوط به روش های ساخت مندرج در مباحث هشتم تا یازدهم که تأثیر زیادی در جایگزین کردن روش های تولید صنعتی به جای به کاربردن مصالحی مانند آجر که در تولید آن ها سوخت های آلاینده محیط به کار می رود، روش‌هایی مؤثر بر کاهش آلودگی هوا خواهد بود.
سهم کوچک توسعه پایدار در مقررات ملی ساختمان
اما دکتر مهدی روانشادنیا پژوهشگر و مولف حوزه ساخت و ساز در گفت و گو با مواجهه اقتصادی با اشاره به این که مباحث مقررات ملی ساختمان عمده توجه اش به الزامات فنی اجرای ساختمان است می‌گوید: اگر چه در سالهای گذشته به بحث های محیط زیستی با توجه به وضعیت موجود توجه بیشتری شده است، اما درمباحث بیست و دوگانه مقررات ملی ساختمان، غیر از مبحث نوزدهم ما آثار کمی از توسعه پایدار و الزامات زیست محیطی را شاهد هستیم.
او می گوید: ما یک بررسی درباره میزان پیاده سازی مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در شهر تهران انجام دادیم و واقعیت این است که اگر چه بهبودی نسبت به سالهای گذشته بوجود آمده و اقداماتی نظیر دو جداره کردن پنجره ها خیلی متداول شده است، اما بخش مهمی از این مبحث در اجرا مورد توجه قرارنمی گیرد و باید به اینکه نکته هم اشاره کنم که مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در حال بازنگری است و در بازنگری جدید مباحثی جدید مورد توجه قرارگرفته است که اگر اجرا شود می تواند شرایط را بهترکند.
عضو هیات علمی و دانشیار دانشگاه خاطر نشان می کند: مبحث نوزدهم، عمده توجه اش به بحث انرژی است، این در حالی است که به نظرمی رسد توجه به مباحثی مثل آب، تولید کربن و آلاینده های دیگری نظیر گازهای گلخانه ای و مدیریت ضایعات ساختمانی ، مباحثی است که در مقررات ملی ساختمان کمتر به آن توجه شده است.
او تصریح می کند: همه این موارد مذکور در حالی است که اساسا در بحث های توسعه پایدار ساخت، کاهش و استفاده مجدد و بازیافت مطرح است و با این اوصاف لازم است که مبحث مستقلی درباره ساختمانهای پایدار و یا پایداری در ساختمان و ملاحظات مربوط به پایداری داشته باشیم ،اگر چه جامعیت مبحث نوزدهم می تواند بیشتر از گذشته باشد.
توجه به نماد های زیست محیطی در معماری سنتی
عضو هیات علمی دانشگاه همچنین درباره نقش روشهای سنتی ساخت و ساز و رعایت المان های زیست محیطی می گوید: در روشهای سنتی ساخت توجه به زیست بوم خیلی اهمیت داشته است و ساختمانی که در یزد ساخته می شد با ساختمانی که در شیراز و یا مثلا تبریز ساخته می شد از لحاظ مصالح و فناوری ساخت معماری، شهرسازی تفاوتهای معنا داری داشته است و توجه به مساله تلفات انرژی یا سیستم های تهویه سرمایش گرمایش و.. باعث شده که ما یکی ازغنی ترین معماری ها را در سطح دنیا در گذشته داشته باشیم.
او تاکید می کند: بنابراین ما نمی توانیم روشهای سنتی ساخت که در آنها شاخص های پایداری به خوبی رعایت می شده را زیر سوال ببریم،اما چیزی که در ساخت وسازهای کشور ما مرسوم است و بلای جان محیط زیست ایران شده این است که ما طرح های تیپیک و وضوابط ومقرراتی در کل کشوراعمال می کنیم که مانع خلاقیت و توسعه رویکردهای پایداری شده اند.